نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین شمس شمیرانی ¹
• مهدی بشیری ²
• محمد مدرس یزدی ³

¹ مربی، گروه مهندسی صنایع، دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان

² استاد، گروه مهندسی صنایع، دانشگاه شاهد

³ استاد، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی شریف

چکیده

در این پژوهش، بهینه سازی زمانبندی امتحانات پایان ترم دروس دانشگاهی، بر اساس یک مسئله واقعی
شناسائی شده در یکی از دانشگاههای کشور بررسی شده است. تابع هدفی که برای مسئله تعریف شده است
نسبت به آنچه که تاکنون در ادبیات موضوع، مطرح شده، متفاوت است و به نحو موثرتری می تواند هدف
واقعی مسئله را بیان نماید. برای تشکیل تابع هدف، مشابه با قانون کولن در الکتریسیته که می گوید میان بارهای
همنام، نیروی دافعه وجود دارد نوعی نیروی دافعه میان هر دو امتحان منظور شده است. چنانچه برآیند کلی
نیروهای دافعه میان امتحانات، حداقل گردد جواب بهینه مسئله بدست می آید. مدل ریاضی حاصل، برنامه ریزی
غیرخطی با متغیرهای صفر و یک است. تابع هدف آن شامل تعداد زیادی عبارت درجه دوم می باشد. جواب
بهینه مطلق این مدل، فقط در اندازه های بسیار کوچک قابل شناسائی است. برای حل مدل در اندازه های
متوسط و بزرگ، روشهائی را بر مبنای الگوریتم تبرید شبیه سازی شده و نیز الگوریتم رقابت استعماری تنظیم
نموده ایم که می توانند در زمان قابل قبولی، جوابهای نسبتاً خوبی را ارائه نمایند. نتایج عملی حاصل از این مدل
ریاضی و شیوه های ارائه شده برای حل آن، در یکی از دانشگاههای کشور در طی ترمهای متمادی، استفاده
شده وکارائی و موثر بودن خود را به طور عملی نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

• زمانبندی امتحانات
• بهینه سازی امتحانات
• مدل سازی ریاضی
• تخصیص درجه دو
• تبرید شبیه سازی شده
• الگوریتم رقابت استعماری

عنوان مقاله [English]

Designing Mathematical Model for Examinations Timetable in Universities and its Solutions Analysis

نویسندگان [English]

• Hossein Shams Shemirani1 ¹
• Mahdi Bashiri ²
• Mohammad Modarres ³

چکیده [English]

In this research, optimization of examinations' timetable for university courses, based on a real problem in one of the universities in Iran is studied. The objective function defined for this problem is more practical and realistic than the other objective functions that have been utilized by previous researchers in literature and effectively reflects the real objective of the problem. In order to define the objective function, we have made use of Coulomb's law in electricity that says the magnitude of the electrostatic force of interaction between two point charges is directly proportional to the scalar multiplication of the magnitudes of the charges and inversely proportional to the square of the distance between them. We have defined a repulsive force between any pair of Examinations. The optimum solution is achieved when the sum of all forces is minimized. Hence, the obtained mathematical model is a non-linear programming with binary variables, similar to the quadratic assignment problem (QAP) which is an NP-Hard problem. This sort of problems can be solved exactly only if they are in small sizes. For solving this problem in medium and large scale, some methods are used based on Simulated Annealing (SA) algorithm and Imperialist Competitive algorithm (ICA). These algorithms can reach good sub-optimal solutions in a short period of time. Practical results of this mathematical model are already used in one of the national universities in Iran. The practical results demonstrate the high efficiency and effectiveness of this model.

کلیدواژه‌ها [English]

• Examination Scheduling
• optimization Examinations
• Mathematical Modeling
• Quadratic Assignment
• Simulated Annealing
• imperialist competitive algorithm